Download het artikel in 
ENGINEERINGNET.BE - "Toen ik in 2013 startte als schepen van openbare werken belegde ik een vergadering met de diensthoofden en stelde hen de vraag op welke basis het onderhoud van de wegen tot dan toe werd gepland.
Als antwoord gingen er enkele natte vingers in de lucht," vertelt Roel Anciaux van Samen Anders, een lokale kartellijst van sp.a, Groen en onafhankelijken. In heel wat Vlaamse gemeenten verschilt de situatie nauwelijks. "Soms wordt de luidste roeper het eerst bediend, soms is het een ons-kent-ons gebeuren. Wij wilden daarvan af en de hele procedure objectiveren en ons beperkte jaarbudget van 100.000 euro voor het onderhoud van wegen efficiënt verdelen."
Aanbesteding
Meise schreef een aanbesteding uit voor een systeem om de onderhoudsnoden te detecteren en de nodige ingrepen in functie daarvan te plannen. Er kwamen verschillende kandidaten opdagen, maar ingenieurs- en adviesbureau Arcadis haalde de order binnen. Anciaux maakt er geen geheim van dat het aanzienlijke prijsverschil een belangrijke rol speelde in de toewijzing.
Volgens Dirk Vanderlinden van Arcadis is dit prijsverschil met de andere systeemaanbieders te danken aan het gebruik van artificiële intelligentie. Arcadis werkt hiervoor samen met het Nederlandse Cyclomedia (Zaltbommel), een spin-off van de Technische Universiteit Delft. Cyclo-media ontwikkelt sinds de jaren tachtig een vissenoog-camerasysteem waarmee auto’s al rijdend geometrisch nauwkeurige panoramafoto’s (360°) kunnen maken, geschikt voor zowel twee- als driedimensionale bewerkingen. Bij een snelheid van maximaal 120 km per uur maken ze om de vijf meter een foto.
Het gepatenteerde systeem kan flexibel gemonteerd worden op auto’s, maar bijvoorbeeld ook op vaartuigen. "Onze technologie is bij uitstek geschikt voor het systematisch en op grote schaal maken van beeldopnamen. Tot vandaag hebben we in Nederland al ongeveer een miljoen kilometer opgemeten en vastgelegd in 168 miljoen beelden," verklaart managing director Rutger Gerritz. Ook Arcadis bouwde in Nederland al heel wat ervaring op in wegbeheer.
Zelflerend
In Meise legt de camerawagen van Cyclomedia ongeveer 300 km af over de straten én de gewestwegen. Tegelijk maakt hij, door het gebruik van Lidar-technologie, een 3D-scan van de hele gemeente.
Daarna zal Arcadis de beelden analyseren met AI-algoritmes die defecten (zoals dwarsscheuren, dieptescheuren en putten) aan het wegdek en de fiets- en voetpaden kunnen herkennen, kwantificeren en verwerken tot een meerjarenonderhoudsplan (MJOP). Cyclomedia brengt daarbij ook de toestand van het verkeersmeubilair en de verkeerssignalisatie in beeld. In een volgende fase willen de experts van Arcadis door analyse het MJOP verfijnen.
"De derde fase bestaat uit het samenbrengen van het geoptimaliseerde MJOP met de kennis van de gemeentelijke technische dienst, zodat het kan worden omgezet in een beleidsplan dat is gebaseerd op objectieve criteria en bestuursprioriteiten," legt Anciaux uit.
"Het inventariseren van de straten gekoppeld aan het opstellen van een objectieve prioriteitenlijst slaat vele vliegen in één klap. Met dit systeem kunnen we én de kwaliteit van onze straten verbeteren én we geven het geld uit waar het nodig is. We kunnen ook transparant communiceren over ons gemeentelijk beleid en onze prioriteitenlijst, zodat onze inwoners weten wanneer hun straat aan de beurt komt. Uiteraard mogen ze nog altijd zelf problemen blijven melden. Kleine ingrepen blijven we meteen uitvoeren."
Algoritmen
"We hebben hier het warm water niet uitgevonden," geeft Vanderlinden toe. "De nodige algoritmen bestonden al en zijn als open source-materiaal beschikbaar. Onze inbreng bestaat erin ze vanuit onze specifieke expertise in het beheer van de natuurlijke en bebouwde omgeving toepasbaar te maken op het Belgische wegennet."
Het systeem is zelflerend en zal almaar beter verschillende situaties identificeren. Aan de hand van de verzamelde gegevens genereert het een prioriteitenlijst voor wegenwerken. Doorslaggevend zijn daarbij de aard, de omvang en de intensiteit van een defect. Ook het gebruik van de weg speelt mee. Herstellingen aan een schoolstraat en een doorgangsweg hebben voorrang op die aan een afgelegen, landelijke weg," stelt Anciaux.
Vanderlinden ziet nog meer mogelijkheden. "Het is ook mogelijk om het openbaar groen te scannen. In New York gebeurt dit al. Op die manier kunnen er niet alleen snoeiplannen worden opgesteld, maar is het tevens mogelijk het gemeentelijk bomenpatrimonium te inventariseren en de CO2-waarde van een gemeente te bepalen.
We kunnen ook reclameborden inventariseren, zodat de gemeente een beter beeld krijgt van de belastingen die ze hierop kan heffen. Het is bij uitbreiding ook bruikbaar voor het verlenen van bouwvergunningen. De impact van een ingreep of nieuwbouw op het uitzicht van de omgeving wordt daarbij gevisualiseerd, zodat hij ook meteen duidelijk wordt voor personen zonder ingenieursopleiding."
Gerritz wijst op de ervaringen in Nederland. "Cyclomedia ontstond in Delft vanuit de afdeling geodesie, voor de fiscale waardebepaling van eigendommen. Intussen werken we er samen met ruim 900 organisaties, waaronder de meeste Nederlandse gemeenten, maar ook verzekeraars, bouw- en vastgoedbedrijven, onderhoudsbedrijven en netbeheerders."
Onder de grond kijken is er nog niet bij. "Maar voor netbeheerders is het ook belangrijk om bijvoorbeeld graafschade vast te stellen. Computerogen zien meer dan mensenogen en vergen vooral minder manuren. Om heel het wegennet van Meise in beeld te brengen hebben we slechts twee weken nodig."
Ondanks de eerdere werking van Cyclomedia in Nederland heeft Meise wel een primeur beet: "Het is hier de eerste keer dat we ook het wegdek in kaart brengen." Cyclomedia en Arcadis willen van Meise een soort benchmark in Vlaanderen maken. "We zijn ook al in gesprek met Sint-Truiden," legt Vanderlinden uit. "In 2020 organiseren we per provincie een informatievergadering voor de belangstellende openbare besturen."
Beperkingen
Het in beeld brengen van het gemeentelijk wegennet kostte Meise 75.000 euro. Het is een momentopname die, om actueel te blijven, minstens na enkele jaren moet worden overgedaan. De gemeentelijke technische dienst moet zelf blijven overleggen met andere spelers, zoals de Vlaamse overheid en de beheerders van de nutsinfrastructuur, om hun werken zoveel mogelijk gebundeld uit te voeren.
Het heeft geen zin om een put in het asfalt te dempen, wanneer dit twee weken later toch wordt opengebroken om een nieuwe rioleringsbuis te leggen.
(foto: Cyclomedia)
door Koen Mortelmans
Kader:
Lidar (Laser Imaging Detection And Ranging) is een technologie die de afstand tot een object of oppervlak bepaalt door de reflectie van uitgezonden lasersignalen op te vangen. De afstand wordt bepaald door de tijd te meten die verstrijkt tussen het uitzenden van de lichtpuls en het opvangen van zijn reflectie. Het eindresultaat van een Lidar-scan is een puntenwolk van de buitenomgeving. Deze wolk kan softwarematig worden omgezet in een 3D-model van de omgeving.
