Internetinfrastructuur moet het hebben van de democratie

Na de verkiezingen in Congo werd het internet begin dit jaar weken uitgeschakeld. Midden januari ging het internet ook neer in Zimbabwe na onrust over de steile brand­stof­prijs­verhogingen.

Trefwoorden: #Beltug, #censuur, #democratie, #internet

Lees verder

Magazine

Download het artikel in

ENGINEERINGNET.BE - In Indië gebeurt het nog veel vaker… Vorig jaar meer dan 100 keer. Hoe zit het bij ons met die internet ‘kill switch’? Of hoe een oorspronkelijk technisch bedoeld artikel plots politiek gaat.

Bij Proximus wijst woordvoerder Jan Margot naar de universele dienstverleningsplicht van de internet service provider. “Over een afschakelen van internet hoeft niet de minste ongerustheid te bestaan. Daar is dan ook niks over te zeggen. Er zijn trouwens zovele operatoren dat zo’n scenario ondenkbaar is. Zoiets kan in dictaturen of in ontwikkelingslanden maar bij ons is dat onmogelijk.”

ldquo;Er is een correlatie tussen de kracht van het internet en de graad van democratie in een land enerzijds, en de eenvoud om het internet te blokkeren in dat land anderzijds”, vermoedt Philip Du Bois, algemeen directeur van DNS Belgium. Deze vzw beheert in België de domeinnamen met de extensies .be, .vlaanderen en .brussels.

“Is het aantal internetspelers beperkt en hebben ze een nauwere band met het regime dan is het makkelijker om de infrastructuur stil te leggen. In België of de VS is het aantal partijen groter en heeft een overheid het lastiger om alle telecomspelers te overtuigen zich af te schakelen.” Hij kan zich nauwelijks voorstellen dat de overheid hem zou vragen, laat staan opleggen de .be domeinnamen stil te leggen. “Er is weinig kans dat we zouden meegaan met zo’n vraag maar stel dat dat wel gebeurt, dan zouden zo’n 99 % van de particuliere surfers in België hierdoor getroffen worden.”

Prof. Jos Dumortier: “Enkel wanneer België in staat van oorlog verkeert en als gevolg daarvan de krijgswet in werking treedt, kan de overheid wel telefoons en internet afsluiten."

De ontkoppeling van de .be domeinnaam raakt echter niet aan het onderliggende IP-nummer van een site. De site wordt hierdoor niet écht verwijderd. Wie dat IP-nummer kent, kan via die weg nog steeds terecht. Dat zou de impact van zo’n afschakelen relatief beperken. Want uiteindelijk blijft de fysieke structuur van de internet service providers (ISP’s) nog overeind. De impact van het ‘loslaten’ van de .be domeinnamen vergelijkt Du Bois met het uitvallen van de gps in de wagen. “Je kan dan met de wagen nog steeds over de weginfrastructuur rijden en je doel bereiken. Alleen is het minder makkelijk.”

“Er zijn bovendien de VPN’s nog. Ook in Congo bleven die na de verkiezingen én de shutdown overeind. Dan zijn er voorts nog de mobiele verbindingen. Aan de grenzen kan het signaal van de GSM-masten in de buurlanden gecapteerd worden,… Kortom, een goed werkende, dus concurrerende telecommarkt is moeilijk stil te leggen. Internet is immers niet één ‘brug’ maar vele ‘bruggen’.”

In het kader van de samenwerking met de FOD Economie ‘ter bescherming van de consument tegen frauduleuze websites’ schrapt DNS Belgium op regelmatige basis wel heel gericht bepaalde domeinnamen aan de hand van een lijst die het krijgt van de overheid. “We breken niet binnen in de servers van die sites. Wij geven de surfer gewoon niet meer de informatie om op die site te gaan.”

Geen noodtoestand
“Internet afschakelen zou hier erg moeilijk zijn”, beaamt ook Prof. Jos Dumortier, oprichter van het Centrum voor Recht en Informatietechnologie (nu CiTiP) en partner in het advocatenkantoor Timelex.

Niet zozeer omwille van de universele dienstverplichtingen van de service providers maar vooral “omdat de regering in België niet beschikt over de mogelijkheid om zoals in Frankrijk, de ‘noodtoestand’ af te kondigen” die een kader zou kunnen scheppen om tot zo verregaande beperkingen over te gaan. “Een mogelijke manier zou bijvoorbeeld zijn om in te grijpen in de routingtabellen maar een bevel daartoe kan de regering niet geven.”

Danielle Jacobs, directeur bij Beltug: “Het geopolitieke speelt meer dan vroeger. Het komt meer ter sprake in onze overlegsessies."

Ze kan in noodgevallen wel bepaalde maatregelen afkondigen in het kader van een verhoogde waakzaamheid, zoals het inschakelen van het leger of intensivering van veiligheidscontroles. Maar zelfs met het optrekken van het terreurniveau tot het hoogste niveau vier in Brussel en de lockdown (een deel van de metro werd gesloten, scholen en crèches gingen dicht) raakte ze niet aan het internet.

“Enkel wanneer België in staat van oorlog verkeert en als gevolg daarvan de krijgswet in werking treedt, kan de overheid wel telefoons en internet afsluiten. Dat kan niet in vredestijd. Eerst moet de staat van beleg afgekondigd worden. Zonder het parlement kan de regering dat niet. Dat zou een grondwetswijziging vergen.”

In september 2016 stelde Jan Jambon (NV-A), toen minister van Veiligheid een terreurplan voor waarbij de Nationale Veiligheidsraad wel de noodtoestand zou kunnen uitroepen bij dreigingsniveau vier, bij terroristische misdrijven en rampsituaties die de nationale veiligheid bedreigen.

In dit voorstel zou de Nationale Veiligheidsraad defensie kunnen inzetten, publieke bijeenkomsten verbieden,… maar ook de sociale media bestuurlijk screenen en websites offline halen. Dat is nog verre van het afschakelen van de internetinfrastructuur. Bovendien was dit wetsontwerp volgens de meeste juristen in strijd met de Belgische grondwet.

Maar in oorlogstijd
Het gebeurt wel eens dat er storingen zijn op de internetinfrastructuren. Bij graafwerken wordt al eens een kabel geraakt. Er zijn pannes. Ook sabotages halen al eens stukken onderuit. Maar netwerken inhouden van privé-ondernemingen ziet Jimmy Smedts, woordvoerder bij de telecomwaakhond BIPT (Belgisch Instituut voor Postdiensten en Telecommunicatie) niet gauw gebeuren. Toch niet in vredestijd.

Het vergt “zeer uitzonderlijke omstandigheden.” Hij wijst naar de telecomwet van 13 juni 2005 die stelt dat wanneer de openbare veiligheid, de volksgezondheid, de openbare orde of de verdediging van het Rijk dit eisen, de Koning, met andere woorden de bevoegde minister na overleg in de Ministerraad kan besluiten om het aanbieden van elektronische-communicatienetwerken of -diensten te verbieden, geheel of gedeeltelijk, maar ook apparatuur te houden of te gebruiken.

En dat gedurende de termijn die hij vaststelt (art.4 - §1 ). Ook bij een uitzonderlijke situatie die de burgerlijke of militaire elektronische-communicatiemiddelen buiten dienst stelt of overbelast en zo de normale werking ervan verhindert, kan hij, opnieuw na overleg in de Ministerraad, als noodmaatregel iedere maatregel nemen die hij nodig acht, inclusief de volledige of gedeeltelijke opeising van de transmissiecapaciteit van de operatoren om die te gebruiken voor nationale prioritaire diensten of oproepnummers. (art.4 §2 )

Wie leest er mee?
“Het geopolitieke speelt meer dan vroeger”, zegt Danielle Jacobs, directeur bij Beltug, de Belgische vereniging van digitale technologieleiders (ICT-managers). “Het komt meer ter sprake in onze overlegsessies. Het gaat daarbij niet zozeer om ‘het uitschakelen’ van het internet. Wel om de bekommernis ‘wie er meeleest’.”

Voorts merkt ze enerzijds ook de berichten over het Chinese materiaal in de netwerken van de operatoren. Al verschillende landen verbieden het gebruik van Chinese leveranciers voor de 5G-netwerken. Anderzijds is er in de VS de ‘cloud act’ die de Amerikaanse providers verplicht om de inlichtingendiensten toegang te geven tot informatie over klanten in hun cloud, zelfs als die niet-Amerikaans zijn.

“Voorts is er een onevenwicht in de regelgeving voor de telecomoperatoren, die moeten meewerken met de politie enz, en de Over-The-Top of OTT-spelers (denk aan Google, Facebook met Whatsapp, enz, Microsoft,..) die minder dergelijke verplichtingen hebben terwijl ze bij de grootste communicatie-aanbieders zijn.”


Door Luc De Smet